ابوالعباس احمد بن علی ابار نخشبیاَبّار، ابوالعباس احمد بن علی بن مسلم نخشبی محدث بغداد (د ۲۹۰ق/۹۰۳م) است. ۱ - معنای لغویابّار به معنی گَرْداندازِ نخل آمده و در مورد بعضی دیگر از کسانی که به ابّار معروف شده‌اند گفته شده است که به معنی سوزنگر (سوزن‌ساز) مشتق از «ابره» به معنی سوزن است [۱]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۸۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۲ق.
و ابن اثیر وجه تسمیۀ نخستین را خطا دانسته‌است. [۲]
ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۲۳، بیروت، دارصادر.
ابن ماکولا نسب خُیوطی را نیز به نام او افزوده است. [۳]
علی بن هبه اللـه ابن ماکولا، الاکمال، ج۳، ص۲۶۰، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق.
گویا اصل ابّار از نخشب (نسفِ) ماوراء النهر بوده‌است چه، برخی از مآخذ نسبت نخشبی را به دنبال نام او آورده‌اند [۴]
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۰۶، بیروت، دارالکتب العربیة.
[۵]
ابن عساکر، علی بن حسن، التاریخ الکبیر، ج۱، ص۴۱۰، به کوشش عبدالقادر افندی بدران، روضه الشام، ۱۳۳۰ق.
و یاقوت نیز او را بلخی دانسته‌است. [۶]
یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۷۱۴، به کوشش ووستنفلد، لایپزیک، ۱۸۸۶-۱۸۷۰م.
۲ - ساکن بغدادابّار در بغداد ساکن بود و در آن‌جا از محدثانی چون مسدّد، عبداللـه بن محمد بن اسماء، امیّه بن بسطام، علی بن عثمان لاحقی، عباس بن ولید نرسی، محمود بن غیلان، یعقوب بن حمید بن کاسب، علی بن حُجر و ابوقدامۀ سرخسی حدیث شنید. [۷]
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۰۶، بیروت، دارالکتب العربیة.
در دمشق نیز از عده‌ای استماع حدیث کرد. [۸]
ابن عساکر، علی بن حسن، ج۷، ص۵۸، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش عبدالغنی الدّقر، دمشق، ۱۹۸۴م.
در مآخذ متعدد بر شمار مشایخ او افزوده شده است. وی با امام احمد بن حنبل نیز مجالست داشته و از او چیزهایی پرسیده‌است. از حکایتی که ضمن احوال او آورده‌اند بر می‌آید که او در اهواز نیز بوده است. [۹]
ابن عساکر، علی بن حسن، ج۷، ص۵۹، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش عبدالغنی الدّقر، دمشق، ۱۹۸۴م.
خطیب بغدادی در شمار کسانی که از ابّار روایت کرده‌اند، از ابوالعباس سراج نیشابوری، یحیی بن محمد بن صاعد، ابوسهل بن زیاد قطّان، اسماعیل بن علی خطبی، دعلج بن احمد، جعفر بن محمد بن حکم واسطی و احمد بن جعفر بن سلم نام می‌برد. [۱۰]
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۴، ص۳۰۶، بیروت، دارالکتب العربیة.
مآخذ دیگر بر شمار راویان او افزوده‌اند. ابن حجر او را از بزرگان حفّاظ دانسته است. [۱۱]
احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۱، ص۲۲۵، بیروت، ۱۳۹۰ق.
۳ - وفاتابّار هشتاد و اند سال زیست و در روز چهارشنبه نیمۀ شعبان ۲۹۰ق/ژوئیۀ ۹۰۳م درگذشت. ذهبی گوید: وی تصانیف و کتابی در تاریخ دارد. [۱۲]
محمد بن احمد ذهبی، تذکرة الحفّاظ، ج۲، ص۶۳۹، بیروت، ۱۳۷۶ق.
و نیز گوید: من کتاب تاریخ او را دیده‌ام و مفید است. [۱۳]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۴۴۴، به کوشش علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بیروت، دارصادر. (۲) احمد بن علی ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، بیروت، ۱۳۹۰ق. (۳) ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش عبدالغنی الدّقر، دمشق، ۱۹۸۴م. (۴) ابن عساکر، علی بن حسن، التاریخ الکبیر، به کوشش عبدالقادر افندی بدران، روضه الشام، ۱۳۳۰ق. (۵) علی بن هبه اللـه ابن ماکولا، الاکمال، به کوشش عبدالرحمن بن یحیی، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۳ق. (۶) احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العربیة. (۷) محمد بن احمد ذهبی، تذکرة الحفّاظ، بیروت، ۱۳۷۶ق، ۲/۶۴۰. (۸) محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش علی ابوزید، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م. (۹) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۲ق. (۱۰) یاقوت، معجم البلدان، به کوشش ووستنفلد، لایپزیک، ۱۸۸۶-۱۸۷۰م. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالعباس ابار»، ج۲، ص۵۸۵. |